Tư duy tài chính không chỉ là câu chuyện của phòng Tài chính - Kế toán mà là năng lực cốt lõi của người điều hành hiện đại. Bài viết phân tích vì sao CEO và nhà sáng lập cần nhìn tài chính như bản đồ chiến lược để ra quyết định đúng lúc, kiểm soát rủi ro và phát triển bền vững.
Một bản kế hoạch bài bản, một hệ thống báo cáo chi tiết, một phòng Tài chính - Kế toán vận hành tốt, … vẫn không thể giúp doanh nghiệp đi đúng hướng nếu người điều hành không có tư duy tài chính chiến lược.
Tài chính, nếu chỉ được xem là “phía sau báo cáo” thì vai trò của CEO sẽ mãi là người xử lý hậu quả, thay vì người kiến tạo tương lai.
Trong các bài viết trước, chúng ta đã cùng khám phá cấu trúc một bộ kế hoạch bài bản - nền móng quan trọng cho bất kỳ doanh nghiệp nào muốn vận hành hiệu quả và tăng trưởng có hệ thống. Nhưng kế hoạch, dù hoàn chỉnh đến đâu, cũng sẽ vô nghĩa nếu thiếu một tư duy tài chính đúng đắn ở tầng điều hành, đặc biệt là với CEO.
Tiếp nối bài viết “Tài chính không còn chỉ là con số phía sau báo cáo”, bài viết này đi sâu hơn vào vai trò của người đứng đầu - người không trực tiếp “làm tài chính” nhưng lại là người phải ra các quyết định có ảnh hưởng lớn nhất đến sức khỏe tài chính của doanh nghiệp.
Vì sao CEO cần tư duy tài chính?
Trong doanh nghiệp, tài chính không chỉ là sổ sách hay số liệu quá khứ mà là bản đồ chiến lược, là hệ thống cảnh báo sớm về rủi ro và cơ hội. Một CEO có tư duy tài chính sẽ:
- Ra quyết định chính xác hơn, không chỉ dựa vào cảm tính hoặc "đoán dựa trên kinh nghiệm".
- Chủ động dẫn dắt dòng tiền và cấu trúc vốn, thay vì bị động xoay xở khi khủng hoảng xảy ra.
- Biết rõ đâu là giới hạn tăng trưởng, đâu là điểm cần “phanh lại” để tối ưu hiệu suất.
Một quyết định mở rộng sản xuất, tuyển thêm nhân sự, chi tiền cho marketing, … đều là quyết định tài chính dù bạn không trực tiếp làm báo cáo hay lập bảng tính.
Tình huống thực tiễn
Một doanh nghiệp ngành nội thất, sau khi doanh số tăng mạnh sau dịch, CEO quyết định mở thêm hai showroom. Sáu tháng sau, doanh thu không đủ bù chi phí vận hành, dòng tiền mất cân đối và họ buộc phải đóng một cửa hàng để cắt lỗ.
Đây là tình huống rất phổ biến: CEO mở rộng chỉ dựa trên kỳ vọng doanh số mà không có bản đồ tài chính đi kèm.
Nếu có tư duy tài chính chiến lược, CEO lẽ ra đã phải đặt ra những câu hỏi như:
- Dòng tiền có đủ sức chịu đựng khi quy mô tăng?
- Chi phí cố định sẽ ảnh hưởng ra sao nếu đơn hàng chậm lại?
- …
CEO giỏi tài chính không phải là người giỏi hạch toán mà là người hiểu rõ:
- Dòng tiền là thực tế, không phải lợi nhuận trên báo cáo.
→ Lợi nhuận có thể dương nhưng vẫn thiếu tiền mặt. Vì sao? Vì hàng tồn kho, công nợ hoặc đầu tư không kiểm soát. - Chi phí cần được phân tích theo giá trị, không phải chỉ cắt giảm.
→ Có những khoản nên tăng như đào tạo, công nghệ, chuyển đổi số, … vì đó là nền tảng cho năng lực cạnh tranh dài hạn. - Tăng trưởng không kiểm soát có thể "giết chết" doanh nghiệp.
→ Thiếu vốn lưu động, mất cân đối dòng tiền, lỗ lũy kế vì đầu tư dàn trải. - Tư duy kịch bản là bắt buộc.
→ Thị trường luôn thay đổi. CEO không thể chỉ có một kế hoạch duy nhất và hy vọng nó sẽ đúng với thực tế.
Ứng dụng thực tế
Trong nhiều trường hợp, doanh nghiệp ghi nhận doanh thu tăng nhanh nhưng khách hàng mua chịu nhiều, hàng tồn kho chưa xoay vòng kịp và chi phí vận hành gia tăng khi mở rộng quy mô.
Khi dòng tiền không được kiểm soát song song với tăng trưởng, doanh nghiệp rất dễ rơi vào tình trạng mất cân đối thanh khoản, ảnh hưởng đến khả năng chi trả và duy trì hoạt động ổn định.
Doanh thu cao chưa đủ để gọi là tăng trưởng bền vững nếu không đi cùng khả năng kiểm soát dòng tiền, công nợ và hiệu quả vận hành.
Một doanh nghiệp khỏe mạnh không chỉ cần bán được nhiều mà còn phải thu tiền đúng hạn, kiểm soát được chi phí và duy trì hiệu suất tài chính ổn định.
3 câu hỏi tài chính mà mỗi CEO nên tự hỏi định kỳ:
- Nếu doanh thu giảm 20% trong vài tháng tới, doanh nghiệp có đủ dòng tiền để duy trì vận hành không?
- Nếu đơn hàng tăng đột biến, hệ thống vận hành và nguồn lực tài chính có đảm bảo không bị quá tải?
- Lợi nhuận hiện tại đến từ đâu, từ hoạt động kinh doanh cốt lõi hay từ các khoản thu bất thường?
Tình huống giả định
Giả sử doanh nghiệp bạn đang có 5 tỷ đồng tiền mặt. Trong tháng tới, bạn cần chi 3 tỷ cho lương và 2,5 tỷ thanh toán cho nhà cung cấp. Tiền thu từ khách hàng dự kiến sẽ về cuối tháng nhưng không chắc chắn.
Nếu không có kế hoạch dòng tiền theo kịch bản, chỉ cần khách hàng chậm thanh toán vài ngày, doanh nghiệp có thể rơi vào rủi ro ngắn hạn về dòng tiền, ảnh hưởng đến khả năng duy trì hoạt động, dù trên báo cáo công ty vẫn đang “có lãi”.
Lời kết
CEO không cần giỏi từng con số nhưng phải hiểu ý nghĩa chiến lược đằng sau các con số ấy để ra quyết định đúng lúc, đúng trọng tâm và đúng tầm.
Khi được nhìn đúng, tài chính không còn là “hậu cần” của doanh nghiệp mà trở thành hệ thống cảnh báo sớm, bộ điều hướng chiến lược và nền tảng để người điều hành ra quyết định một cách chủ động và chính xác.
Tư duy tài chính không phải để đọc báo cáo mà để dẫn dắt toàn bộ chiến lược phát triển một cách có kiểm soát. Vì suy cho cùng, tài chính chính là bản đồ tương lai của doanh nghiệp. Nếu bạn không cầm được bản đồ, bạn không thể dẫn đường.
Nếu bạn quan tâm đến tư duy tài chính chiến lược, quản trị dòng tiền và ra quyết định hiệu quả, hãy khám phá thêm các bài viết chuyên sâu tại chuyên mục Tài chính & Quản trị doanh nghiệp của Hobies.
Đội ngũ Hobies cũng luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn, vui lòng gửi email về [email protected] hoặc liên hệ trực tiếp qua hotline/Zalo 091234 3131 để được hỗ trợ kịp thời.
